De buitenlaboratoria, waaronder het Levend Lab van Universiteit Leiden, de limnotrons van NIOO-KNAW, de proeftuin van Radboud Universiteit en de Sinderhoeve-faciliteit van de WUR, zijn experimentele ‘mini-watersystemen’. In de komende tien jaar zullen deze faciliteiten samen met datawetenschappers van de Universiteit Twente en DANS-KNAW werken aan de ontwikkeling van deze slimme 'hubs'. Het doel is om innovatieve technologieën te integreren, zodat onderzoekers waterkwaliteit en ecologische processen in de natuur op een gedetailleerder niveau kunnen bestuderen.

Slimme technologieën voor duurzamer onderzoek

De focus van dit samenwerkingsproject, genaamd Slimme experimentele faciliteiten voor aquatische processen (SEFAP), ligt op het verbeteren van de onderzoeksinfrastructuur door het delen van geavanceerde meetapparatuur en data-analysemethoden. Dankzij recente technologische vooruitgangen, zoals waterkwaliteitssensoren en geautomatiseerde monsternemers, kunnen wetenschappers nu veel nauwkeuriger en efficiënter data verzamelen. Door deze technologieën in combinatie met kunstmatige intelligentie (AI) toe te passen, kunnen de verkregen gegevens op een ongekend gedetailleerd niveau worden geanalyseerd.

SEFAP richt zich niet alleen op de wetenschappelijke samenwerking in Nederland, maar versterkt ook de internationale positie van Nederland in het veld van aquatische ecologie. Het project is gebaseerd op het principe van open science, waarbij de onderzoeksfaciliteiten toegankelijk worden gesteld voor andere onderzoekers. De centrale metadatabase die wordt ontwikkeld, maakt het mogelijk om data van aquatisch-ecologische experimenten op grote schaal te delen en te analyseren.

Betere voorspelbaarheid van aquatische ecosystemen

Een van de belangrijkste doelstellingen van SEFAP is om de voorspelbaarheid van aquatische ecosystemen te verbeteren. In plaats van alleen de effecten van veranderingen in wateromstandigheden te meten, richt het project zich ook op het begrijpen van de onderliggende ecologische processen, van het niveau van individuele soorten tot gehele ecosystemen. Dit is van cruciaal belang voor het voorspellen van hoe waterecosystemen zich zullen gedragen in een snel veranderende wereld, bijvoorbeeld door klimaatverandering of vervuiling.

Martina Vijver, wetenschappelijk directeur van het CML en een van de kartrekkers van het Leidse Levend Lab, reageerde enthousiast op de subsidie.

Samenwerking en innovatie

Het SEFAP-initiatief wordt ondersteund door een breed netwerk van onderzoekers, waaronder vooraanstaande zoetwaterecologen en datawetenschappers uit Nederland. De samenwerking tussen verschillende instellingen zorgt ervoor dat er een geïntegreerde aanpak ontstaat voor het bestuderen van binnenwateren en hun ecologische processen. Het project maakt gebruik van een gezamenlijke pool van meet- en analysetools, die beschikbaar worden gesteld aan de wetenschappelijke gemeenschap via toegangsdagen.

Langetermijn impact op aquatisch onderzoek

Het onderzoeksprogramma, dat is gefinancierd door het NWO onder het thema Wetenschappelijke infrastructuur (WI) nationale consortia, heeft als doel de wetenschappelijke infrastructuur in Nederland verder te versterken. Met de investering in SEFAP wordt er niet alleen bijgedragen aan de ontwikkeling van nieuwe wetenschappelijke faciliteiten, maar wordt ook een solide basis gelegd voor toekomstig onderzoek naar waterkwaliteit en ecologische processen.

Door: Nationale Onderwijsgids / Fleur Zomer